´Betere taalvaardigheid peuter wanneer vader vaker voorleest´ lees ik voor de zoveelste maal op Twitter en het ergert me. Het specifiek benoemen van de sekse van de voorlezende ouder suggereert dat vaders hier meer kunnen betekenen voor de taalvaardigheid dan moeders. Wie de moeite neemt op de bijgevoegde link te klikken stuit op een chaotische samenvatting van een onderzoek uit 2011 met als laatste zin ´Wanneer de moeder de peuter voorlas had dit ook positieve effecten op de cognitieve- en taalvaardigheden en het boekbegrip van de kinderen’. Sterker nog, wie de moeite neemt het hele onderzoeksverslag te lezen ziet dat Duursma een lange rij kanttekeningen plaatst bij voornoemde bewering. (klik hier voor het verslag)
Het is niet de eerste keer dat de campagne Vaders Voor Lezen mijn irritatie oproept. Natuurlijk heb ik niks tegen voorlezende vaders, integendeel, ik geef ze groot gelijk dat ze zoveel mogelijk (voor)lezen, want (voor)lezen is heerlijk om te doen en ik gun alle mannen dat plezier. Maar zodra (voor)lezen ´leesopvoeding´ wordt lijkt het een andere lading te krijgen, zeker als mannen hiervoor gemobiliseerd moeten worden. Voor je het weet zit je midden in een discussie over man-vrouwrollen, emancipatie en feminisme. En of dat nu veel bijdraagt aan de leesopvoeding is de vraag.

Vaders worden vaak gemotiveerd om meer te gaan voorlezen met de claim dat wetenschappelijk onderzoek aantoont dat ze een unieke rol in de leesopvoeding kunnen vervullen. De claim ´Een vaderlijk leesvoorbeeld heeft het grootste effect op het leesgedrag van kinderen´ (die onder andere is te vinden op de site Vaders Voor Lezen) is daar een voorbeeld van. Ook hier loont het om het onderzoeksverslag waaruit deze opmerking afkomstig is nader te bestuderen (Frank Huysmans, 2013). Het beschreven positieve effect was namelijk gering, de factor ´cadeau geven van boek´ scoort bijvoorbeeld vele malen hoger. Bovenstaande claim vinden we dan ook niet terug in de eindconclusies van het onderzoek.
De wetenschappelijke onderbouwing dat vaders een unieke bijdrage kunnen leveren in de leesopvoeding van hun kinderen blijkt dus tot nu toe mager. De gevolgen kunnen desalniettemin groot zijn. Wat te denken van dit voorbeeld uit mijn eigen omgeving van een vader met dyslexie die zich zo schaamt voor zijn hakkelend voorlezen dat hij alleen voorleest als zijn vrouw weggaat. En toch denken deze ouders daarmee het beste voor hun kind te doen in de overtuiging dat het beter is dat vaders voorlezen dan moeders.

De campagne Vaders Voor Lezen lijkt een emancipatiecampagne waarin aan vastgeroeste rolpatronen wordt gemorreld. Maar in de uitwerking zien we vaak een bevestiging van de klassieke man-vrouwrollen. Neem bijvoorbeeld de speciale leeslijstjes voor vaders die her en der opduiken. De boeken op deze lijstje worden aangeprezen als´stoer´ en ´echt iets voor vaders´. De boodschap lijkt te zijn ´vaders zijn er om stoere boeken voor te lezen´. Je zou haast denken dat moeders dat niet kunnen.
Overigens is er niets mis met ´stoer´, maar erg emancipatorisch is het niet om de stoere boeken aan de voorlezende vaders over te laten. Van deze vaders wordt blijkbaar niet verwacht dat ze naar de voorkeuren van hun kinderen kijken die misschien liever een dromerig verhaal willen horen. Voor vaders is stoer de norm.

In de campagne om vaders aan het (voor)lezen te krijgen wordt vaak gewezen op het rendement van de inspanning, want vaders zouden vooral geïnteresseerd zijn in de vraag wat voorlezen opbrengt.
In een verslag van de expertmeeting Vaders Voor Lezen ( december 2014) komt de bijdrage van marketeer Wout Withagen aan de orde. Hij stelt dat mannen rationele denkers zijn en dat de campagne daar meer op zou kunnen inspelen. Withagen liet op de bijeenkomst een voorproefje zien dat in het verslag als volgt wordt beschreven: ´We zien een foto van een vader die voorleest aan zijn jonge kind. Vervolgens zit het kind achter een stapel boeken en bankbiljetten: het wordt slim en rijk! De laatste foto toont dochterlief als aantrekkelijke jonge vrouw, die vaderlief, inmiddels een grijsaard, vertroetelt met cognac en sigaren.´
Erg roldoorbrekend is de fotoserie dus niet, uiteindelijk laat het zien dat de dochter haar traditionele zorgtaak op zich neemt en is de opbrengst voor de vader wellicht dat zij zelf voor de sigaren en de cognac heeft betaald.

Ik stel voor om het glibberige terrein van emancipatie en genderdiscussie over te laten aan anderen en een nieuwe campagne op te zetten die vooral focust op het belang en het plezier van voorlezen in het algemeen. Een campagne met de boodschap dat iedere ouder kan bijdragen aan leesplezier en taalvaardigheid van zijn of haar kinderen. Een campagne waar bijvoorbeeld ook plaats is voor ouders die liever met hun kind een voetbalwedstrijd analyseren en op die manier bijdragen aan de taalontwikkeling.
Nu we het toch over voetbal hebben wil ik graag nog even stil staan bij een in mijn ogen geslaagd onderdeel van de campagne: het Vaders Voor Lezen Elftal. Het is weliswaar een nogal eenzijdig elftal (vrouwen mochten niet meedoen en de gekozen mannen zijn geen representatie van de kleurrijke variëteit onder vaders), maar toch: leuk zijn ze wel. Hun enthousiasme werkt aanstekelijk, hun zichtbare plezier om over die heerlijke momenten met hun kinderen te vertellen zijn hartverwarmend en enthousiasmerend. De elftalvaders hebben het zelden over ´beter´ of ´ rendement´, zij hebben het vooral over plezier. Ik hoop daarom op een nieuw elftal, een kleurrijk elftal dat we vaak gaan zien. Een elftal dat uitgenodigd wordt in populaire talkshows en daar mag vertellen hoe heerlijk het is mooie verhalen met je kinderen te delen.