Arend van Dam schrijft al meer dan tien jaar kinderboeken over historische onderwerpen. Meestal schrijft hij ‘voorleesverhalen’ over een bepaald onderwerp die kleurig geïllustreerd worden door Alex de Wolf. Voor zijn nieuwe boek, De reis van Syntax Bosselman, wijken Van Dam en De Wolf van dit patroon af. Het boek heeft een andere opzet en minder illustraties, die deze keer voornamelijk in zwart-wit zijn. Dat zal te maken hebben met het onderwerp: verhalen over de slavernij.
    Van Dam werd geïnspireerd door een aantal foto’s van de Internationale Koloniale en Uitvoertentoonstelling die in 1883 plaatsvond op het Museumplein in Amsterdam. Daar waren ook groepjes mensen uit de koloniën te zien. Uit Suriname kwamen zevenentwintig mensen naar Nederland, waaronder de zestigjarige Syntax Bosselman en de twaalfjarige Kodjo. Van Dam was nieuwsgierig naar hun verhaal en ook naar het slavernijverleden van Nederland en besloot nader onderzoek te doen. Het bleek geen eenvoudig onderwerp en daarom koos Van Dam voor drie verschillende invalshoeken: het verhaal van Syntax en zijn landgenoten, geschiedenisverhalen uit verschillende perioden en een verslag over de totstandkoming van het boek. Je kunt het boek per onderwerp lezen, maar je kunt de verschillende verhalen ook heel goed achter elkaar lezen.

De verhalen zijn fictie, maar gebaseerd op historisch onderzoek. Van Dam laat zijn historische hoofdpersonen hun gedachten uitspreken en in gesprek gaan met tijdgenoten. Kanttekeningen bij zijn verhalen zijn te vinden in zijn persoonlijke commentaar over het onderzoek-en schrijfproces. Zo is er bijvoorbeeld weinig bekend van de overtocht van Syntax en zijn gezelschap. Toch schrijft Van Dam daar een hoofdstuk over dat zwaar rust op enkele regels uit een tijdschrift waarin vermeld staat dat ‘het wilde en niet-wilde gedeelte der passagiers’ gaandeweg een betere verstandhouding kregen en de dames elkaar betwistten om het genoegen ‘om een deel van den dag met een klein negertje of indiaantje op schoot te zitten.’
    Het is ook niet bekend in hoeverre Syntax op de tentoonstelling zelf met mensen uit andere landen sprak, maar Van Dam laat Syntax en Kodjo graag in gesprek gaan en vragen stellen als opstapje naar nieuwe verhalen, bijvoorbeeld over het neerslaan van de opstanden in Atjeh of de belevenissen van prins Maurits in Brazilië.
    Het is duidelijk dat Van Dam in de verhalen rond Syntax en zijn gezelschap niet voldoende informatie over de banden tussen Nederland en de slavernij kwijt kon. Hij vult dit gat met losse historische verhalen die de lezer onder andere meenemen in de denkwereld van Jan Pieterszoon Coen en Michiel de Ruyter of hij geeft een inkijkje in het leven van witte slaven, mensen die in opstand kwamen en Indiase contractarbeiders.
    In de persoonlijke commentaren volgt de lezer Van Dams zoektocht naar antwoorden op vragen als: kan ik woorden als ‘kaffers’ of ‘boschnegers’ gebruiken in mijn teksten, moet ik spreken over ‘slaven’ of over ‘tot slaaf gemaakten’, wat was het aandeel van Nederland in de slavenhandel, hoe keken de mensen in Nederland aan tegen de volken uit de koloniën en waren er ook blanke slaven. Het is verhelderend dat Van Dam zijn zoektocht naar informatie en zijn dilemma’s tijdens het schrijven naast zijn verhalen plaatst. Zo blijft duidelijk waar hij zich de vrijheid veroorlooft om gedachten en gesprekken in te vullen en wat historisch vaststaat.     Natuurlijk blijven alle verhalen een hedendaagse interpretatie. Daar is de schrijver zich zeker van bewust en hij benadrukt dat in zijn nawoord: ‘Geschiedenis is niet als een schilderij aan de muur, dat eeuwig blijft zoals het is. Geschiedenis is geen voldongen feit. Ons beeld van vroeger verandert met de tijd.’